THCS Quang Trung chuyên dề hướng dẫn học sinh khối 6 học môn ngữ văn năm học 2023-2024
CHUYÊN ĐỀ THÁNG 9
GV thực hiện : NGUYỄN THỊ THANH
HƯỚNG DẪN HỌC SINH LỚP 6 HỌC TỐT MÔN NGỮ VĂN 6
SÁCH CÁNH DIỀU
Chương trình Ngữ văn 2018 xác định yêu cầu chung về PPDH như sau:
a) Thực hiện yêu cầu tích hợp nội môn (cả kiến thức và kĩ năng), tích hợp liên môn và tích hợp những nội dung giáo dục ưu tiên; thực hiện dạy học phân hóa theo đối tượng...
b) Rèn luyện cho HS phương pháp đọc, viết, nói và nghe; thực hành, trải nghiệm việc tiếp nhận và vận dụng kiến thức tiếng Việt, văn học thông qua các hoạt động học; chú trọng sử dụng phương tiện dạy học, khắc phục tình trạng dạy theo kiểu đọc chép;
c) Tăng cường, phát huy tính tích cực, tự lực của HS; dành nhiều thời gian cho HS nghiên cứu SGK và tài liệu học tập, luyện tập, thực hành, trình bày, thảo luận,... để HS biết tự đọc, viết, nói và nghe theo những yêu cầu và mức độ khác nhau
Sách Ngữ văn 6 (CD) đã bám sát và giúp cho GV thực hiện yêu cầu trên. Cách dạy từng bài cụ thể đã có sách giáo viên; ở đây chỉ nêu một số gợi ý chung.
1. Dạy đọc hiểu văn văn bản
a) Định hướng: chuyển hẳn việc tổ chức dạy học giảng văn, phân tích tác phẩm sang hướng dẫn HS đọc hiểu VB theo đặc trưng thể loại và kiểu VB. Cụ thể hơn, chuyển việc suốt giờ học, GV nói, thuyết giảng cho HS nghe những hiểu biết, cảm nhận của mình về TP, tác giả sang việc tổ chức các hoạt động, nêu lên các tình huống, câu hỏi, bài tập để HS tự đọc VB và nêu lên cách hiểu, cách cảm nhận của các em. GV có thể tham gia, nêu những suy nghĩ, cảm nhận của mình về TP ấy nếu thấy cần thiết, tô đậm chất văn, cung cấp thêm cách hiểu để nâng cao trình độ tiếp nhận VB cho HS... nhưng không áp đặt cách hiểu của mình.
b) Qui trình dạy đọc hiểu nên linh hoạt, sáng tạo; tuy vậy cần bảo đảm một số yêu cầu chính: i) tất cả HS phải đọc trực tiếp VB, phải quan sát hình thức, câu chữ, và các dấu hiệu, kí hiệu từ VB; không hiểu qua “thế bản”; ii) tổ chức cho HS tìm hiểu, nắm được các thông tin bề nổi của VB ( tiêu đề, tác giả, bố cục, nhân vật, cốt truyện, vần , nhịp… các câu, chữ, từ ngữ, điển tích,…); iii) tổ chức để HS tìm hiểu “đọc ra” một số thông điệp hàm chứa sau hình thức bề nổi VB. Đây chính là bước khám phá, phát hiện chiều sâu (ý nghĩa) của VB. GV cần lựa chọn, gợi ý cho HS tìm hiểu, khám phá một số điểm nổi bật về hình thức và nội dung trong mối quan hệ của chúng; iv) tổ chức để HS liên hệ, so sánh những vấn đề đặt ra của VB với bối cảnh lịch sử, với kinh nghiệm sống của HS,… để mở rộng, nâng cao giá trị của TP, thấy được tác động giữa VB và người đọc.
c) Việc tổ chức giờ học Ngữ văn thường qua các hoạt động lớn: khởi động, hình thành tri thức mới, luyện tập và vận dụng. Mỗi hoạt động thường qua các việc: a) giao nhiệm vụ, b) tổ chức cho HS làm việc; c) trình bày, trao đổi và tự rút ra kết luận. Nên tập trung vào các VB đọc chính để HS biết cách đọc hiểu thể loại và kiểu VB tiêu biểu. Các VB còn lại chỉ cần hướng dẫn HS đọc hiểu, thậm chí để HS tự đọc ở nhà.
2. Dạy viết văn bản
a) Hướng dẫn HS đọc mục định hướng để rút ra yêu cầu viết của bài học. Dành thời gian nhiều cho thực hành luyện kĩ năng viết theo qui trình các bước tạo ra 1 VB: chuẩn bị; tìm ý, lập dàn ý; viết và kiểm tra, chỉnh sửa.
b) Trong mỗi bước, tổ chức cho HS thực hành theo gợi ý của sách để hoàn thành nốt các nội dung chưa nêu; khuyến khích HS phát hiện, bổ sung, sáng tạo nội dung và hình thức trình bày; tránh học thuộc và chép lại văn mẫu…
c) Cần phân bổ bài thực hành viết ( đoạn và bài) cho phù hợp. Ví dụ: mỗi HK có 5 bài thì 3 bài cho thực hành viết đoạn; 2 bài (giữa kì và cuối kì) cho thực hành viết bài.
3. Dạy nói và nghe
a) Do thời gian ít nên tổ chức tìm hiểu mục định hướng nhanh, hoặc yêu cầu HS đọc ở nhà; trên lớp chủ yếu tổ chức cho HS nói và nghe.
b) Nội dung nói và nghe đã có và được làm quen ở phần viết và đọc hiểu nên chỉ tập trung vào cách nói, cách trình bày; cách nghe và thái độ nghe- nói.
c) Theo dõi để phân chia số lượng HS thực hành nói và nghe trong 10 bài học và ở các hoạt động học tập khác cho hài hòa, để HS nào cũng được nói, được trình bày.
4. Sự khác biệt giữa Đọc hiểu, Thực hành đọc hiểu và Tự đánh giá
Sách NV6 (CD) hướng dẫn chi tiết cho HS đọc hiểu VB theo thể loại ở 2 VB đọc chính; sau đó chuyển sang thực hành đọc hiểu có hướng dẫn của GV và cuối cùng là tự đánh giá. Điều này giống như tập đi xe đạp, ban đầu có người giữ cẩn thận, sau buông dần và cuối cùng thả hẳn để người ấy tự đạp xe. Thực hành đọc hiểu nhằm rèn luyện kĩ năng đọc hiểu đã hình thành bước đầu qua 2 văn bản đọc chính. Do thời gian và tính chất thực hành nên giờ học này không cần đầy đủ các bước và các hoạt động như bài học chính mà tập trung vào hướng dẫn HS đọc hiểu VB luôn. Trong thực hành đọc hiểu, yêu cầu bắt buộc là HS phải đọc VB; còn lại không nhất thiết phải tìm hiểu tất cả các câu hỏi nêu trong SGK. GV có thể lựa chọn một số câu quan trọng để hướng dẫn HS tìm hiểu hoặc củng cố lại các kĩ thuật đọc. Ở bước Tự đánh giá, HS phải tự mình đọc VB mới và trả lời các câu hỏi trắc nghiệm để tự kiểm tra kết quả hiểu VB.
5. Về phân bổ nội dung và thời lượng
a) Mặc dù SGV đã có gợi ý về việc phân chia thời lượng cho các nội dung học tập, nhưng nhìn chung GV vẫn toàn quyền quyết định trong việc phân bổ thời gian. Có thể điều chỉnh thời lượng ở các bài, các phần trong bài một cách linh hoạt và phù hợp với đối tượng, điều kiện dạy học của mỗi GV. Chẳng hạn với bài 2 thấy phần nội dung đọc hiểu hay nội dung viết có thể rút ngắn 1-2 tiết mà vẫn đạt được yêu cầu của bài học, thì hoàn toàn có quyền chuyển sang nội dung phần khác, học bài khác. Dĩ nhiên việc thêm bớt nên trao đổi trong tổ khi thực hiện kế hoạch GD nhà trường.
b) Mỗi bài SGK nêu lên 3 VB đọc hiểu, nhưng GV hoàn toàn có thể chỉ chọn 1-2 VB để dạy HS đọc hiểu kĩ thể loại và kiểu VB ấy; không nhất thiết là phải dạy tất cả 3 VB. Việc đưa nhiều VB cùng thể loại và kiểu VB nhằm cung cấp ngữ liệu cho HS với những định hướng sư phạm về cách đọc; giúp các em có VB để tự đọc và rèn luyện cách đọc; không yêu cầu GV dạy tất cả trên lớp theo kiểu nhồi nhét, chạy theo nội dung. Những VB có trong SGK nhưng không dạy trên lớp chính là nguồn ngữ liệu dùng để luyện tập và đánh giá năng lực đọc của HS.
*Một số hình ảnh tại buổi chuyên đề:
Thạch Hạ ngày:9/9/2023
